ระบบน้ำเหลือง (Lymphatic System) เป็นระบบของหลอดเลือดและต่อมต่างๆ ที่กระจายอยู่ทั่วร่างกาย มีหน้าที่หลักในการลำเลียงน้ำเหลือง ซึ่งเป็นของเหลวใสที่อุดมไปด้วยเซลล์เม็ดเลือดขาว กลับไปเข้าสู่ระบบหมุนเวียนเลือด นอกจากนี้ยังช่วยในการกำจัดของเสียและสารพิษออกจากร่างกาย กระตุ้นการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน และช่วยในการดูดซึมไขมันจากอาหาร
โครงสร้างของระบบน้ำเหลืองประกอบด้วยส่วนสำคัญ 3 ส่วน ได้แก่
- หลอดน้ำเหลือง (Lymph Vessel) เป็นท่อขนาดเล็กที่ทำหน้าที่ลำเลียงน้ำเหลือง เริ่มต้นจากหลอดน้ำเหลืองฝอย (Lymphatic Capillaries) ซึ่งกระจายอยู่ตามเนื้อเยื่อต่างๆ ของร่างกาย จากนั้นจะรวมตัวกันเป็นหลอดน้ำเหลืองขนาดใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ จนถึงหลอดน้ำเหลืองหลัก (Main Lymphatic Vessels) ซึ่งจะเชื่อมต่อกับหลอดเลือดดำใหญ่ที่บริเวณคอ
- ต่อมน้ำเหลือง (Lymph Node) เป็นอวัยวะรูปทรงลูกถั่วขนาดเล็กที่กระจายอยู่ตามแนวของหลอดน้ำเหลือง ทำหน้าที่กรองน้ำเหลืองและกำจัดสิ่งแปลกปลอม เช่น เชื้อโรค เซลล์มะเร็ง และสารพิษ
- อวัยวะน้ำเหลือง (Lymphoid Organ) เป็นอวัยวะที่ทำหน้าที่ผลิตเซลล์เม็ดเลือดขาวและกระตุ้นการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน ประกอบด้วย
- ม้าม (Spleen) เป็นอวัยวะที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในระบบน้ำเหลือง ทำหน้าที่ผลิตเซลล์เม็ดเลือดขาว กรองเลือด และกำจัดเชื้อโรค
- ไธมัส (Thymus) เป็นอวัยวะขนาดเล็กที่อยู่บริเวณหน้าอก ทำหน้าที่ผลิตเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต์ (Lymphocyte) ซึ่งเป็นเซลล์ภูมิคุ้มกันที่สำคัญ
- ต่อมทอนซิล (Tonsils) เป็นก้อนเนื้อเล็กๆ ที่อยู่บริเวณคอ ทำหน้าที่กรองอากาศและกำจัดเชื้อโรค
- ต่อมน้ำลาย (Salivary Glands) ทำหน้าที่ผลิตน้ำลายที่ช่วยในการย่อยอาหาร นอกจากนี้ยังมีเซลล์เม็ดเลือดขาวที่ทำหน้าที่ปกป้องร่างกายจากการติดเชื้อ
- ลำไส้เล็ก (Small Intestine) ทำหน้าที่ดูดซึมสารอาหารจากอาหาร นอกจากนี้ยังมีเซลล์เม็ดเลือดขาวที่ทำหน้าที่ปกป้องร่างกายจากการติดเชื้อ
การทำงานของระบบน้ำเหลือง เริ่มต้นจากหลอดน้ำเหลืองฝอยที่กระจายอยู่ตามเนื้อเยื่อต่างๆ ของร่างกาย ทำหน้าที่ดูดซึมของเหลวส่วนเกิน โปรตีน และเซลล์เม็ดเลือดขาวจากเนื้อเยื่อ จากนั้นจะไหลเวียนเข้าสู่หลอดน้ำเหลืองขนาดใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ จนถึงหลอดน้ำเหลืองหลัก ซึ่งจะเชื่อมต่อกับหลอดเลือดดำใหญ่ที่บริเวณคอ น้ำเหลืองที่ไหลเวียนในหลอดน้ำเหลืองจะผ่านต่อมน้ำเหลือง ซึ่งทำหน้าที่กรองน้ำเหลืองและกำจัดสิ่งแปลกปลอม เช่น เชื้อโรค เซลล์มะเร็ง และสารพิษ จากนั้นจะไหลเวียนเข้าสู่หลอดเลือดดำใหญ่และกลับเข้าสู่ระบบหมุนเวียนเลือด
ระบบน้ำเหลืองมีความสำคัญต่อร่างกายหลายประการ ดังนี้
- ช่วยในการลำเลียงน้ำเหลืองกลับเข้าสู่ระบบหมุนเวียนเลือด ทำให้ร่างกายมีปริมาณน้ำที่เหมาะสม
- ช่วยในการกำจัดของเสียและสารพิษออกจากร่างกาย
- กระตุ้นการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน
- ช่วยในการดูดซึมไขมันจากอาหาร
หากระบบน้ำเหลืองทำงานผิดปกติ อาจส่งผลให้เกิดปัญหาต่างๆ ตามมา เช่น บวมน้ำ ติดเชื้อง่าย ภูมิคุ้มกันต่ำ และโรคบางชนิด เช่น มะเร็งต่อมน้ำเหลือง
การดูแลสุขภาพระบบน้ำเหลืองสามารถทำได้โดย
- รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ครบถ้วน และหลากหลาย
- ออกกำลังกายเป็นประจำ
- นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ
- หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารที่ไม่ดีต่อสุขภาพ เช่น อาหารที่มีไขมันสูง อาหารที่มีน้ำตาลสูง และอาหารแปรรูป
- หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์
- รักษาความสะอาดร่างกายให้สะอาดอยู่เสมอ